Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı ve CHP’nin ikinci Genel Başkanı İsmet İnönü, bugün vefatının 51’inci yılı hasebiyle Anıtkabir’de düzenlenen merasimle kabri başında anıldı. Merasime, CHP Genel Başkanı Özgür Özel, parti yöneticileri ve milletvekillerinden oluşan bir heyet de katıldı.
Törende birinci olarak Atatürk’ün kabrine çelenk konuldu ve hürmet duruşunda bulunuldu. Akabinde heyet, CHP’nin ikinci Genel Başkanı İnönü’nün kabrine geçti. İsmet İnönü’nün öz geçmişinin okunmasının akabinde Cumhurbaşkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), CHP ve İnönü’nün ailesi ismine kabre çelenk bırakıldı ve hürmet duruşunda bulunuldu. Merasimin akabinde İnönü’nün kızı Özden Toker ve Gülsün Bilgehan taziyeleri kabul etti.
Törene, CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in yanı sıra, TBMM Başkanvekili Gülizar Biçer Karaca, Küme Başkanvekilleri Ali Becerikli Başarır ve Murat Emir, Çankaya Belediye Başkanı Hüseyin Can Güner, genel lider yardımcıları ve milletvekilleri katıldı.
İSMET İNÖNÜ KİMDİR
Malatya’ya yerleşmiş Kürümoğulları ailesinden Hacı Reşit Bey ile Bulgaristan’ın Deliorman Türklerinden Cevriye Hanım’ın oğlu olan Mustafa İsmet, birinci tahsilini Foça ve Sivas’ta mahalle mektebinde tamamladıktan sonra Sivas Askeri Rüştiyesini birincilikle bitirdi.
Topçu Harbiyesinden 1903’te teğmen rütbesiyle tekrar birincilikle mezun olan Mustafa İsmet, Pangaltı’daki Harp Akademisinde tahsile başladı.
1906’da akademiyi de birincilikle bitirip “Altın Maarif” madalyasıyla ödüllendirilen Mustafa İsmet, kurmay yüzbaşı rütbesiyle birinci misyon yeri olan Edirne’ye atandı.
Bu vazifesi sırasında İttihat ve Terakki Cemiyetine giren Mustafa İsmet, 1908’de kolağası oldu ve 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909) olarak bilinen ayaklanmayı Selanik’ten gelerek bastıran Hareket Ordusu’nda kurmay yüzbaşı olarak vazife aldı.
İttihat ve Terakki faaliyetleri sırasında yolu Selanik’e düşen Mustafa İsmet, burada Mustafa Kemal’le tanışma fırsatı buldu.
Bu müsabaka, uzun yıllar sürecek “dava ve silah arkadaşlığı”nın da temellerini attı.
ATATÜRK’ÜN EN GÜVENDİĞİ İSİMLERDENDİ
1910-1913 yıllarında Yemen İsyanı’nın bastırılması harekatına katılan Mustafa İsmet, hudut sorunları ve asilerle yapılan muahedelerde başarılı hizmetleri ve mesleksel özellikleriyle dikkati çekti.
Mustafa İsmet, I. Dünya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi’nde Kolordu Kumandanı olarak Atatürk’le çalışırken, dostlukları ve devletin geleceği hakkında ortak fikirleri gelişti.
Ardından Suriye Cephesi’nde savaşan Mustafa İsmet, yeni Cumhuriyet’in kurulma kademesinde Atatürk’ün en güvendiği isimlerden oldu.
Mustafa İsmet, 23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Edirne milletvekili olarak girdikten sonra, 3 Mayıs’ta İcra Vekilleri Heyeti’nde Genelkurmay Başkanı oldu.
Miralay Mustafa İsmet, bu vazifeler uhdesinde kalmak üzere Garp (Batı) Cephesi Komutanlığı vazifesine getirildi. Kuruluş basamağındaki nizamlı ordu ile Çerkez Ethem ayaklanmasının ve iç isyanların bastırılmasında aktif rol oynadı.
“MİLLETİN MAKUS TALİHİNİ YENDİNİZ”
Miralay İsmet, süratle ilerleyen Yunan ordusunun İnönü’de önünü keserek, Birinci İnönü Zaferi’ni kazandı ve Meclis tarafından ‘Tuğgeneral’ rütbesine yükseltildi.
Yunanlılar, yeni kuvvetlerinin de dayanağıyla tekrar Garp Cephesi’ne yüklendi. İkinci İnönü Savaşı 23 Mart’tan 1 Nisan’a kadar süren çetin bir çarpışmaya sahne oldu.
TBMM Başkanı Mustafa Kemal, düşmanı tekrar bozguna uğratan Mustafa İsmet’e bir telgraf göndererek, “Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz” kelamlarıyla tebrik etti.
Sakarya Meydan Savaşı ile Büyük Taarruz ortasındaki devre, İsmet Paşa için en ağır çalışma periyodu oldu. İsmet Paşa, Sakarya Meydan Savaşı ve Büyük Taarruz’dan sonra kazanılan zafer üzerine, Mudanya Ateşkes toplantısında TBMM’yi temsil etti.
1922’de Hariciye Vekili (Dışişleri Bakanı) olan Mustafa İsmet, gençlik yıllarından beri edindiği diplomatik müzakere deneyimi nedeniyle Lozan Barış Konferansı’na Dışişleri Bakanı ve Türk heyeti lideri olarak gönderildi.
Görüşmeler sırasında Türkiye’nin çıkarlarını titizlikle savunan Mustafa İsmet Paşa, konferansta, “Efendiler, çok ızdırap çektik, çok kan akıttık, bütün uygar milletler üzere hürriyet ve bağımsızlık istiyoruz” dedi.
İnönü, 24 Temmuz 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığının ve egemenliğinin tanınmasını sağlayan, “Türkiye’nin tapu senedi” olan Lozan Antlaşması’nı imzaladı.
ATATÜRK “İNÖNÜ” SOYADINI VERDİ
Cumhuriyetin ilanından sonra 1923-1924 yıllarında birinci hükümette Başbakan olarak vazife alan, Halk Fırkası Genel Lider Vekilliğini üstlenen Mustafa İsmet, 1934’te Soyadı Kanunu çıktığında Atatürk’ün verdiği “İnönü” soyadını aldı.
Başbakanlık vazifesini 1925-1937 yıllarında sürdüren İnönü, Atatürk’ün vefatından sonra 11 Kasım 1938’de Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye’nin İkinci Cumhurbaşkanı seçildi.
Bu misyonunun yanı sıra CHP Genel Başkanlığına da getirilen İnönü, CHP’nin 26 Aralık 1938’de toplanan I. Harika Kurultayı’nda partinin değişmez genel başkanı seçilerek “Milli Şef” unvanı aldı.
İnönü, Avrupa’yı uçurumun kenarına sürükleyen İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye’yi savaşın dışında tutarak mümkün yıkımların önüne geçti.