Ross Pomeroy
Herkes, günümüzden yaklaşık 67 milyon yıl evvel yaşayan Tyrannosaurus rex ya da (150 milyon yıl evvel yaşayan) Brachiosaurus’tan ya da (145-155 milyon yıl evvel yaşayan) Stegosaurus’tan haberdar; pekala ya her şeyi başlatan çeşitleri biliyor muyuz? Tarihteki birinci dinozor hangisiydi?
Çeşitli anatomik özellikler, dinozorları daha evvelki yaratıklardan ayırır; ama bu ayrımı belirleyen temel özellik, kalçaları ve bacaklarıyla irtibatlıdır. Londra’da bulunan Tabiat Tarihi Müzesi’nde kıdemli araştırmacı olan Profesör Paul Barrett, “Özellikle, kalçaları ile omurgaları ortasında çok daha güçlü bir temas kurarlar ve bunu omurlarının bir kısmını, kalçalarına bu ek ilişkileri meydana getiren ve ‘sakrum’ ismi verilen özel bir değişmiş bir yapıya dönüştürerek yapıyorlar” diyor. Dinozorlar, iki ayak üzerinde hareket etmelerine imkân tanıyan bu ‘sakra’lardan en az üç adedine sahipler. Buna ek olarak, dinozorların ayrıldığı -timsahlar gibi- hayvanların bacakları bedenlerinin yan tarafına yapışıkken, dinozorların bacakları bedenlerinin alt tarafında bulunmaktaydı.
Fosil kalıntıları, bu karakteristik özelliğin günümüzden 230 ilâ 250 milyon yıl evvel ortaya çıkmaya başladığını ve bu özelliği taşıdığı bilinen birinci canlının ‘Nyasasaurus’ olduğunu ortaya koyuyor. Tanzanya’daki 243 milyon yıl öncesine tarihlenen bir kaya yatağında keşfedilen hayvan, sırf birkaç kemiği aracılığıyla belirlendi ama en kıymetli konu, bu kemiklerden üçünün ‘sakral’ omurlar olmasıydı; işte bu bulgu, Nyasasaurus’u potansiyel olarak birinci gerçek dinozor haline getirdi. Nyasasaurus, büyük ihtimalle iki ayaklı, uzun bacaklı, zayıf ve kuyruk ucundan burnuna dek sadece iki ilâ üç metre uzunluğundaydı. Büyük ihtimalle yırtıcı bir hayvandı ve küçük hayvanları avlar, onları yediği sırada küçücük elleriyle kavrardı.
Nyasasaurus ve öteki birinci dinozorlar ortaya çıktığında, Dünya’ya göğüslü gibisi sürüngenler, timsahlara benzeyen iri cüsseli yaratıklar ve günümüzdeki suaygırlarına benzeyen dev otçullar hakimdi. Yaklaşık 200 milyon yıl evvel gerçekleşen kitlesel yok oluş hadisesi, bu hayvanların ortaklaşa egemenliğini bitirecek, büyük kısmını sonlara ya da yok olmaya itecek ve daha küçük ve çevik dinozorların gelişmesine ve çeşitlenmesine imkan sağlayacaktı. Onlar, gezegeni 135 milyon yıl boyunca yöneteceklerdi ve günümüzde hâlâ kuş ailesiyle varlıklarını sürdürüyorlar.
Yazının yepyenisi Real Clear Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)