Agos gazetesi Genel Yayın Direktörü Hrant Dink, katledilişinin 16’ıncı yılında Agos gazetesinin eski çalışma ofisinin bulunduğu Sebat Apartmanı’nın önünde anılıyor. Direktör Emin Alper, anmada konuşma yapan isimlerden biri oldu.
Emin Alper, konuşmasında şu sözleri kullandı:
“Bugün tam 16 sene oldu. Tekrar içimiz buruk, yeniden adaletin tam manasıyla tecelli etmediğine inanarak, o katilleri yaratan karanlığın hiç dağılmadığını, tahminen de daha da yoğunlaştığını bilerek tekrar burada onun gövdesinin ebedi olarak sessizce uzanıp kaldığı kaldırıma toplandık. Hrant Dink’in katledilişinin üzerinden tam 16 yıl geçti. Osmanbey kaldırımlarında yatan dostumuzun yarasından hâlâ kan sızıyor. İçe hakikat birbirine dönmüş iki ayağının ortasından incecik akan kan kendisine bir yol arıyor. Gündelik telaşları içinde koşturan bir insan kalabalığının ortasından, akabinde ağlayan öfkeli dostlarının yanından, adalet arayışına duvar olmuş mahkeme kapılarının altından, nefret ve hınç dolu kışkırtıcıların akşamları huzur içinde döndükleri konutlarının önünden, Kamp Armen’in yıkıntıları ortasından doğduğu Malatya’ya, Anadolu topraklarında kendine bir yol arıyor. Bu incecik sızıntı kendi yolunu bulacak lakin evvel Hrant’ın kanı, Mustafa Suphi ve arkadaşlarının bindirildikleri takadan, Sabahattin Ali’nin kırık gözlük camından, Musa Anter’in ak saçlarından, 1915’te Anadolu’nun her karış toprağından, 38’de Dersim dağlarından, 55’te İstanbul’un kırık vitrin camlarından, Maraş’tan ve Sivas’tan sızan kanla buluşacak.
Yıllardır bu topraklarda yalnızca Ermeni, Rum, Kürt olduğu için, azınlık olduğu için katledilen pakların, yalnızca eşitlik ve kardeşlik istediği için öldürülen aydınların kanı birbirine kavuşuyor ve kendine akacak bir yol arıyor. Bu yolları görenler ‘ne çok kan akmış’ diyorlar. Halbuki onların sayısı ne kadar azdı. Sayıları azdı fakat kanları çok aktı. Az olmak, bu topraklarda zulüm görmek için daima kâfi bir nedendi. Az olan yalnızca az olduğu için çoğunluğun gazabını üzerine çekti. Azınlıkta olan çoğunlukta olana ‘çoksun, güçlüsün ve kendini haklı sanıyorsun, lakin beni hala kendine benzetemedin’ dedi ‘ve ben var olduğum sürece hükümranlığın tam ve kusursuz olamayacak’. İşte bu yüzden çoğunluk azınlıktan nefret etti. Onu görünmez kılmak, susturmak, sürmek, kaçırmak, tümüyle yok etmek istedi. Çoğunluk başına gelen felaketlerden kendisinin sorumlu tutulmasından hiç hoşlanmadı. Çoğunluğun yanlış yapması mümkün olmadığından onun başına gelen felaketlerin sebebi daima azınlıkta olandı. Azınlık tehdit demekti. Düşmanların saklı ya da açık ortağıydı. Onlar kuyrukluydu, onların kestiği et yenmezdi, onlardan hastalık bulaşırdı, çocuklarımızı kaçıranlar, birlik ve beraberliğimize kast edenler, ülkemizi dışarıya şikayet edenler, toprağımızda gözü olanlar, bölücüler, casuslar, hainler ve iş birlikçilerdi onlar. Çoğunluk, azınlığı ortadan kaldırmak istedi zira azınlık korunmasızdı. İnsanlık gerçek maksadına yöneltemediği hınç, kıskançlık, öfke ve nefretini en savunmasız olana yöneltmeyi severdi. Savunmasız olana yönelik şiddet yararlıydı zira faillerin bu işin sonunda ziyan görme ihtimali zayıftı. İnsan işverenine, kendisine hükmeden iktidara, onu ezen güçlüye, hayatın zorluklarına ve felaketlere karşı ne kadar sessiz, mukadderatçı ve korkaksa günah keçisi ilan ettiği azınlığa karşı o kadar gaddardı. Zira içten içe biliyordu ki korunmasız bir azınlığa yönelen şiddet cezasız kalacaktı. Ve muktedirler… Onlar da yalnızca aşağıdakilerin öfkesi kendilerine yönelmesin diye çoğunluğu hayali düşmanlara karşı kışkırttı. Muktedirler organize etti, yönlendirdi, cesaretlendirdi ve faillere cezasız kalacaklarının kelamını verdi. Bu öykü yalnızca bu topraklara mahsus değil insanlığa mahsus bir öyküydü. Yıkımlar, trajediler, sürgünler, göçler, katliamlar ve soykırımlar dünyanın çabucak her coğrafyasında çağdaş tarihin her periyodunda tekrar tekrar sahnelendi. Çoğunluk, azınlıktan nefret etti. Fakat en çok da azınlık ismine konuşanlardan; bir parya üzere değil eşit ve özgür birer vatandaş üzere yaşama hakkını talep edenlerden, kendilerine karşı işlenen kabahatleri faillerinin hızlarına karşı teker teker sayıp dökmekten çekinmeyenlerden nefret etti. İşte Hrant Dink de tarihin o uslanmaz elebaşlarından biriydi. Ona tahammül etmeleri mümkün değildi zira o kışkırtıcı olmadan dürüst konuşabilen, düşmanlaşmadan düşmanlığı yeren, doğuşçu olmadan odunsuz olmayı başarabilen, yürekli olmak dışında bir var oluş bilmediği için gözü pek olan, bağırmadan sarsan, ulaştığı her yüreği titreten bir sesti. O yalnızca Ermeniler ismine değil bütün ezilmişler ve sessizleştirilmişler ismine uğraş veren bir sosyalistti. Kirkor Zohrab’ların soyundan geliyordu o. Bu sese tahammül etmeleri mümkün değildi. Ve çoğunluğun hassasiyetleri ismine kabahat işleyenler el birliğiyle onu 16 yıl evvel burada katletti. İnsanlığın öyküsü bu türlü başladı ve bu türlü süregeldi lakin asla bu türlü bitmek zorunda değil.
İnsanlığın kıssasını değiştirebiliriz ve değiştirmek zorundayız. Şayet adalet arıyorsak, Hrant’ı öldürenlerin, yalnızca tetikçilerin değil azmettiricilerin, yalnızca azmettiricilerin değil, kışkırtıcıların, gaye gösterenlerin, düşmanlık ve nefret aşılayanların cezalandırılmasını istiyorsak; yalnız Hrant’ın değil bu topraklarda katledilmiş binlerce temizin kanı hala ortamızda dolaşıyorsa bu kıssayı değiştirmek zorundayız. Bu öyküyü yine yazmak için bir ortaya gelmek, çoğunluğun ve iktidarın şiddetine karşı omuz omuza, dayanışma içinde yan yana durmak zorundayız. Zira dayanışma içindeki insan savunmasız değildir. Kocası ya da sevgilisi tarafından hunharca öldürülen bayan yalnız değilse, lince uğrayan Kürt ya da Suriyeli, katledilen Ermeni, ayrımcılığa maruz kalan Roman, istediği hayatı istediği üzere yaşama hakkı elinden alınan LGBTİ bireyler yalnız değilse o vakit savunmasız da değiliz. Birimize ve hepimize yönelecek şiddetin hesabını sormaya hazırız.
İnsanlığın öyküsü değişmek zorunda ve onu biz değiştireceğiz. Evvel dayanışarak ve yan yana durarak sonra da çoğunluğa seslenerek. Ona ‘sen bizsiz değil bizimle birlikte mutlusun’ diyerek. Biz sana nefret duyan ötekin değil seni çoğaltan zenginliğiz. Nefretin yalnızca bizi değil seni de bitiriyor. Güçlünün zayıfı ezdiği, insan onurunun ayaklar altına alındığı, sömürü ve ayrımcılığa dayalı bu sistemi biz kurmadık ancak onu daima birlikte alaşağı edebiliriz. Karşında düşman değil dost var. Her sabah uyandığında karşında kardeşini göreceksin. Sırtını ona yaslayacak ve acıdan, kandan, sömürüden beslenen muktedirlere, kendi çarkları dönsün diye düşmanlaştıranlara, koltuklarını korumak için pak insanları birbirlerine karşı kışkırtanlara ‘dur’ diyeceksin. Birlikte yaşamak, nefreti bu toprakların tabanına gömmek imkansız değil.
Osmanbey kaldırımlarından Hozat’a, Hozat’tan Sason’a, Sason’dan Van’a, Diyarbakır’a uzanan kan yolları ufuklar uzunluğu uzanıp gidiyor. Gün gelecek bu yolların köşe başlarına anıtlar dikeceğiz. Her bir kurbanın öyküsünü öğrenip hepsi için başka farklı yas tutacağız. İnsanlığın öyküsünü bu türlü değiştireceğiz. Zira biz Hrant’ın arkadaşlarıyız ve ona bir kelam verdik. Bu kelam daima birlikte eşit, insanca ve özgürce yaşama kelamı. O kelamı bugün kendimize bir defa daha hatırlatmak için buradayız. Daima bir ağızdan ‘faşizme inat kardeşimsin Hrant’ demek için buradayız. Yarın nasıl daima bir ağızdan bayan, Alevi, Kürt, gay ye da trans olacaksak bugün de övünçle, gururla ve inatla hepimiz Hrantız, hepimiz Ermeniyiz diye haykırmak için buradayız. Tarih yazan kalemleri katillerin elinden almak, kardeşliğin öyküsünü birlikte yazmak için buradayız. O halde bir sefer daha tekrar ve daima bir ağızdan: ‘Faşizme inat kardeşimsin Hrant’.”