Yakın ilgilerde uzun yıllar boyunca bilimsel çalışmalar yapan Gottman Çift Terapisinin kurucuları John ve Julia Gottman, romantik ilgilere ziyan veren 4 davranışı ‘Mahşerin Dört Atlısı’ olarak isimlendirmiştir. Bu dört atlı ile Gottman, metafor kullanmıştır. Şöyle ki fetih, savaş, açlık, mevt manasına gelen bu dört davranış, İncil’e nazaran, dört atlı birlikte değil, dört başka atlı sırayla göründüğünde bu kıyamet belirtisidir. Gottman’ ın anlatımıyla bu davranışların ölümcül olmasına yol açan her atlının bir başkasına yol açıyor olmasıdır. Mahşerin 4 atlısını tenkit, savunma, aşağılama, duvar örme olarak sıralarız.
Mahşerin Dört Atlısı ismi verilen bu davranışlar:
Eleştiri
Savunma
Aşağılama
Duvar Örme
Daha sağlıklı ve sağlam temelli bir romantik münasebet için çiftlerin bu dört davranış kalıbını uyguladıklarını fark etmeleri, uygulamayı durdurmaları ve bunları panzehirleriyle değiştirmeleri çok kıymetlidir.
Eleştiri
Mahşerin dört atlısından birincisi tenkittir. Tenkit, yaşanılan bir sorunu partnerin kusuru olarak kabul etmektir. Eleştiren taraf yaşanan bir durumda yahut olayda partnerini, davranışlarını ve kişiliğindeki eksiklikleri sorumlu tutar2. Tenkide bir örnek, sık sık geç kalan partnere Ne kadar sorumsuz birisin! Daima bu türlü yapıyorsun. demektir.
Eleştirinin panzehiri yumuşak başlangıçtır. Yumuşak başlangıç partnerin kişilik özelliklerini gaye almadan yaşadığınız sorunu ben tabirleriyle lisana getirmektir. Örneğin Geç kaldığında kendimi önemsenmemiş ve bedelsiz hissediyorum. Benim için buluşmalarımıza vaktinde gelmeyi deneyebilir misin? Bu örnekteki üzere ben lisanıyla muhtaçlık ve istek belirtmek daha sağlıklı bir irtibat kurmamıza yardımcı olur.
Savunma
İlişkilerde Savunmaya Geçmek
İlişkileri bitirdiği gözlemlenmiş bir öbür davranış ise savunmaya geçmektir. Savunma, kişinin temiz ve haklı olduğunu partnerine söylemesi, yaşanan sıkıntılardaki sorumluluğu partnerine bırakmasıdır3. Savunmaya bir örnek Meskeni dağıtıyorsun. diyen partnere Asıl sen dağıtıyorsun. Geçen gün ortalığı ben topladım. Kabahati bana atıyorsun! demektir.
Savunmanın panzehiri problemle alakalı ufak da olsa sorumluluk almaktır. Örneğin, birebir durumdan yakınan partnere, Konutumuzun bu ortalar daha dağınık olduğunun farkındayım. Bunda benim de senin de hissenin olmuştur. İstersen konutu birlikte ikimizin de istediği üzere toplayalım. demek olabilir.
Aşağılama
Güç Arayışı: Birtakım çiftler daima bir rekabet içindedirler. O denli ki her uyuşmazlığın sonunda bir “kazanan” olmalıdır. Bunun altında çoklukla bir üstünlük arama duygusu vardır. Birçok mevzuda partnerimizden daha âlâ bildiğimize inanmak, onun üzerimizdeki olumlu tesirini kabul etmemek ve tenkitlere büsbütün kapalı olmak üstünlüğü muhafaza teşebbüslerimiz ortasında kıymetlendirilebilir.
İlişkileri bitiren tahminen de en değerli davranış olan aşağılama kişinin kendisini partnerinden üstün gördüğü ifadelerdir” Sen salaksın.” ya da “Amma beceriksizsin.” aşağılama örnekleridir.
Aşağılamanın panzehiri aşağılayan kişinin partnerini takdir etmesi ve muhtaçlık ve isteklerini tanımlayabilmesidir. Örneğin,” Ne beceriksizsin.” demek yerine” Bu işleri yalnızca bana bırakmayıp yardımcı olmana gereksinimim var. Çok yoruluyorum.”denilebilir.
Duvar Örme
Partnere Karşı Duvar Örmek
Duvar örme davranışı bir tartışma esnasında kişinin irtibat kuramayacak hale gelmesi ve kendini duygusal olarak kapatmasıdır3. Duvar ören kişi kendini uzaklaştırır, dinleyememeye başlar. Bu fizyolojik olarak da anlaşılabilir. Duvar ören bir kişinin nabzı artar, nefes alış verişleri hızlanır.
Duvar örmenin panzehiri fizyolojik rahatlamadır. Partnerler bu türlü durumlarda nefes ve kas gevşetme üzere antrenmanlar yaparak ve tartışmaya en az 20 dakikalık bir orta vererek fizyolojik olarak kendilerini sakinleştirebilir.
İnatçılık/Kasten Yapma, İnatçı olduğumuzda istediklerimizde katı olma eğiliminde oluruz. Etkilenmemize, alakayı ilerletmek için ilgiyi güzelleştirmeye müsaade vermeyiz, öteki bakış açısını kabul etmeyiz.
Kısaca:
Herkes vakit zaman insan ilgilerinde ve irtibat kurarken mahşerin dört atlısını kullanır. Bu davranışların anlaşılmadığı ya da çözülemediği durumlarda çift terapisine gitmenin de seçenekler ortasında olduğu unutulmamalıdır.