Türkiye’de geçen yılın kültür harcamalarına dair bilgiler açıklandı. Buna nazaran, bir evvelki yıla kıyasla yüzde 31,8 yükselerek 79 milyar 530 milyon 334 bin liralık kültür harcaması yapılmış.
KÜLTÜR HARCAMASI ‘İZLEME’ ÜZERİNE
Türkiye İstatistik Kurumu datalarına nazaran hane halklarının harcama kalemleri ‘izleme’ eksenli… Kültür harcamalarının kapsamında televizyon ve ekipmanı masrafları, kablolu/özel TV yayın hizmetleri ve data süreç ekipmanları pastada en büyük hisseye sahip. Yani anlaşılan o ki klasik medyaa olan televizyon hala baskın. Sonrasında ise dijital mecralar geliyor.
TURİZM BUNUN NERESİNDE?
İstihdam içerisinde kültür dallarının yerinin genişlemesi de kıymetli bir görünüm. Turizm çeşitlenmesi ve döviz kur farkından doğan avantajlar sebebiyle daha çok turistin gelmesi de görüntüyü etkiledi. Çünkü ülkemizde kültür ile turizm başka tutulamıyor. Bakanlığı bile birlikte. Haliyle mevcut dataların turizmden beslendiğini söylemek de gerekir.
Elbette bunun istihdamdaki karşılığı da incelenmeye kıymet. Kültürel istihdamın yüzde 89,3’ünü kültürel meslek alanlarında, yüzde 10,6’sını ise kültürel olmayan meslek alanlarında çalışanlar oluşturdu. El sanatları çalışanları, mimar, planlamacı ve dizayncılar yüklü iken yaratıcı sanatkarlar ve sahne sanatkarları ise azınlıkta kalıyor.
KÜLTÜR ‘MAL’ MI?
Elbette yatırımcıların ciroları da arttı. Ve bu ciroların yüzde 13,3’ü sinema ve televizyon yapıtları ile alakalı. Bunların çoğunluğu televizyon dizilerinin ihracatı elbette. Ayrıyeten gişe sinemalarının hasılatları da pastanın içinde. Bağımsız sinema ise uzaklarda bir yerde ‘harcama pastası’nda küçük yere sahip.
İşte bam teli burası… Kültürel üretimin ‘mal’ ve ‘harcama’ başlıkları altında kıymetlendirilmesi kültürel üretimin önündeki en büyük manilerden. Olağan ki çağdaş vaktin ve liberal hür piyasa iktisadının gerçekleri göz gerisi edilemez. Fekat sanatsal üretimin piyasa koşullarından ve ekonomik dengelerden korunarak, tam bir koruma ile artırılması gerekiyor.
TEK DEVA ‘HİMAYE’
‘Himaye’, sanat tarihi boyunca yegane formül oldu denebilir. Sanatkarlar kesinlikle fakat kesinlikle yönetici ya da ‘elit’ zümre tarafından korundu ve kendi isimlerine üretim yapmaları istendi. Olağan ki burjuvanın sanatçıyı kullanması kelam konusu. Fakat nihayetinde sanat üretimi yapan kişinin tek problemi sanatını üretmek oldu. Batı’da bilhassa rönesans hareketinin rahmeti de bundandı.
Çağımızda geldiğimiz noktada bilhassa ülkemizde sanat üretimi piyasa kaidelerine teslim olmakla olmamak ortasında gidip geliyor. Başta devlet takviyeleri olmak üzere özel dalın sanat üretimi desteklemesi çok değerli. ‘Mal’ ve ‘harcama’ üzere ögelere teslim edilmeden, özgünlüğü besleyerek sağlanmalı.